Noodvoorzieningen informatie voor wandelaars
Wie zich in de natuur begeeft, en met name de berggebieden, moet er op rekenen dat er iets zou kunnen gebeuren en daar klaar voor zijn. Uitglijden en iets verstuiken of breken kan iedereen zomaar overkomen. Onoplettendheid, vermoeidheid... een ongeluk zit in immers in een klein hoekje. Onderschat ook niet de weersomstandigheden. Onderkoeling of juist oververhitting zijn veel voorkomende noodsituaties.
Een mobieltje is handig om contacten te onderhouden, maar ook om hulp in te roepen. Helaas vertrouwen wij tegenwoordig zo op deze toestellen, dat wandelaars steeds vaker onvoorbereid er op uit trekken. En juist daardoor komen veel toeristen in de problemen.
Bij nood is GSM vaak de eerste optie. Maar is de batterij wel vol? Is er wel ontvangst in de bergen? Welk nummer moet je bellen om zo snel mogelijk geholpen te worden? Wat te doen als GSM-communicatie het laat afweten? Hieronder vind je alle antwoorden.
Wie goed voorbereid op weg gaat, beperkt het risico tot een minimum. Via het menu uitrusting op de vorige pagina vind je alle relevante informatie om bij die goede voorbereiding te helpen.
Noodvoorzieningen mogen bij een dagtocht dan ook in geen enkele rugzak ontbreken en elke wandelaar moet de kennis hebben het op de juiste manier te gebruiken. Als er echt paniek is, moet je niet eerst lang hoeven nadenken over de beste oplossing. Zeker in de bergen, kan het om mensenlevens gaan.
Tip: Laat altijd in het hotel, appartement of op de camping weten welke berg je die dag op gaat, welke route je gaat lopen en wanneer je verwacht terug te zijn. Je kunt aan deze locaal bekende mensen dan gelijk vragen of je verder nog ergens rekening mee moet houden. En er natuurlijk nog een laaste blik op de weersverwachting werpen.
het GSM toestel...
Het mobiele toestel is voor bijna iedereen ondertussen een vertrouwd middel om mee te communiceren. Zelfs zo vertrouwd, dat we er al bijna van uit gaan dat in geval van nood, het draadloze toestel ons wel in verbinding zal stellen met dokter tot sleepdienst en kustwacht tot zelfs het bergreddingteam in de alpen. Maar helaas....
Wie wel eens heeft gekeken naar de mobiele bedekkingsgebieden in Nederland van bijvoorbeeld KPN of Vodaphone, de twee grootsten, zal al snel grijze vlekken op een bedekkingskaart zien in vooral de bosgebieden. Lang niet overal in onze bossen is bereik voor GSM. Zelf hoef ik vanuit mijn huis maar 300m lopen tot in het bos, en dan 100m het bos in is het met de verbinding gedaan. Van alle providers!
Denk eens aan de nog veel uitgestrektere bossen van het Zwartewoud, de Harz of de Ardennen. In de bergen van de alpenlanden is de kans op verbinding ook lang niet altijd een gegeven. Slechts 70% van de noodoproepen in de alpen komen via een GSM tot stand.
De zogenoemde 'ontvangst schaduw' is vooral aanwezig in bosgebieden. In de bergen komen daar vooral de kloven en dalen bij waar ontvangst vaak onmogelijk is. Dit wordt nog minder bij slecht weer. Regen, hagel, sneeuw en mist kunnen het bellen onmogelijk maken.
Weet dus hoe je de kans op verbinding kunt vergroten, maar ken ook de alternatieve middelen.
Voor je gaat bellen...
Help eerst het slachtoffer conform de EHBO richtlijnen. Bepaal dan zo goed mogelijk waar je je bevindt. GPS coördinaten zijn natuurlijk perfect, maar niet iedereen heeft een GPS bij zich. De mensen van de 'Bergrettung' kennen de bergen zeer goed. Het noemen van de wandelroute of het pad wat je loopt geeft ze al een hele goede indicatie. De wandelkaart is ook een goed hulpmiddel om herkenningspunten of locale namen door te kunnen geven. Als je iets kunt zeggen als 'ik zit op de 403 net voorbij de afslag omlaag naar de Rattendorfer Alm, dan is je locatie 100% duidelijk voor de redders.
Als de positiebepaling heel moeilijk wordt, houd dan je GSM toestel aan, ook na het beëindigen van het gesprek. Het is dan voor de redders mogelijk om een positiebepaling uit te voeren door een kruispeiling te nemen op je GSM toestel. Niet altijd heel nauwkeurig, maar het geeft wel aan waar je je ongeveer bevindt. Als ze bij je in de buurt komen gebruik je andere middelen om ze nauwkeuriger de weg te wijzen. Zie onderaan voor de mogelijkheden.
Verbinding maken
De noodnummers kunnen per land en per noodsituatie verschillen. Van de Oostenrijkse inrichting ben ik goed op de hoogte en zal dat hier als voorbeeld gebruiken. Ga je naar Zwitserland, Frankrijk, Italië of elders, dan is de procedure veelal identiek, maar informeer dan voor vertrek wel welke nummers van belang zijn bij calamiteiten. Sla deze op in het GSM toestel onder bijvoorbeeld SOS.
Zet het toestel aan en voer de pincode in. Controleer of er een signaal van jou provider is en bel dan het 'bergredding' nummer van het land waarin je verblijft. In Oostenrijk 140, Zwitserland 1414 en Italië Sud Tirol 118.
(Prepaid gesprekken verlopen standaard via het thuisland. Bij het bellen van de gratis noodnummers echter niet. Deze nummers gaan rechtstreeks en kunnen ook worden gebeld als het beltegoed op is. Prepaid abonnementen komen zijn in Nederland echter niet veel meer in gebruik)
Als er niet voldoende bereik is, kijk dan rond of er een beter geschikte plaats in de direkte omgeving is. Een verhoging, rotsblok of meer open plek aan de rand van de berg, kan voldoende zijn om wel een signaal te krijgen.
Is er helemaal geen bereik, probeer dan het volgende; Zet het toestel uit. Daarna weer inschakelen maar geen pincode ingeven. In plaats van een pincode nummer 112 intypen. Het toestel gaat dan zelf zoeken naar enig netwerk binnen bereik. Zelfs als jou provider geen roaming afspraken met het andere netwerk heeft. Dit werkt zelfs zonder SIM-kaart in het toestel.
De laatste optie is het op deze manier blijven proberen te bellen, maar vanuit verschillende standpunten. Rondlopen en zoeken of er ergens rond een hoekje net wel een signaal is, ongeacht de provider.
Waarom niet gelijk 112 bellen...
112 is het bekende algemene noodnummer voor Europa, maar zeker niet in alle landen het beste nummer om als eerste te bellen bij paniek! Zowel in Zwitserland als Oostenrijk kom je dan uit bij de Polizeinotruf. In andere landen bij soortgelijke instellingen.
Daar komen heel veel verschillende meldingen binnen over diverse onderwerpen, zodat er geen specifieke kennis over bergredding is. Vaak is het moeilijk uit te leggen wat je nodig hebt, maar vooral ook waar je je bevindt. Als je verteld dat het om een 'berg unfall' gaat, zou je de vraag kunnen krijgen 'op welk wegnummer en bij welk hectometerpaaltje' in plaats van 'op welke berg'. Je wilt misschien geen sleepwagen, maar een reddingshelicopter.
Nog lastiger wordt het als je de taal niet goed spreekt. Probeer ze altijd te bewegen je zo snel mogelijk met de 'Bergrettung' door te verbinden. Alleen de 'Bergrettung' kan gelijk inschatten welke middelen er nodig zijn en weten ook welke er op dat moment beschikbaar zijn. 112 dus pas als 140 niet gelijk lukt omdat je onvoldoende bereik hebt via jou eigen mobiele provider.
De Alpen noodnumers: Oostenrijk 140; Zwitserland 1414; Italië en Sud Tirol 118
(Klik hier voor een Duitstalige pdf beschrijving 'Handy Am Berg' van Mobilcom Austria)
Als GSM niet lukt....
In 30% van de gevalen zal het niet lukken om een mobiele verbinding te maken. Dan is het tijd om terug te vallen op de middellen uit het pré-mobiel-tijdperk. Blijft ondertussen wel proberen alsnog GSM verbinding te maken volgens de omschreven methode. Het kan altijd voorkomen dat een bui wegtrekt en er opeens wél verbinding is.
Een fluit aan de rugzak
Aan elke rugzak hoort een fluit te hangen. Bij voorkeur vastgemaakt ergens aan de schouderband zodat de fluit binnen hand- en mondbereik is. Dat kan een scheidsrechtersfluit zijn of een eenvoudiger plastic fluitje. Het kost slechts een paar euro, maar kan levensreddend zijn.
Zie het als een verplicht stuk uitrusting!!!
Voor alle bergwandelaars, maar zeker ook aan te raden in andere natuurgebieden. Bij ongelukken kun je natuurljk om hulp schreeuwen, maar na een half uur ben je gegarandeerd schor en heeft misschien niemand je nog gehoord. Een fluitsignaal klinkt veel harder en is over een veel grotere afstand te horen. Een voetbalscheidsrechter is zelfs hoorbaar boven het tumult van het publiek uit! Het blazen op een fluit is in tegenstelling tot roepen/schreeuwen uren vol te houden.
Veel harder signaal, groter bereik, langere tijd signaal...... Je reddingkans vergroot enorm!
Het officiele bergnoodsignaal is 6 x signaal per minuut (1 x per 10 sec)
Het antwoord van de redder is 3 x per minuut (1 x per 20 sec)
Kent u SOS? Ook altijd goed (3 x kort, 3 x lang, 3 x kort)
Weet je de juiste signalering niet meer? Dan gewoon flink blazen op je fluit. Fluiten betekent in de bergen altijd "NOOD" en men zal zeker toesnellen. Bergbewoners letten op dit soort signalen. Het spreekt vanzelf dat, nu je de betekenis van fluitsignalen kent, ook jij je hulp aanbiedt als je iemand hoort fluiten!
Toen onze kinderen nog klein waren, vond ik een fluit met ingebouwd kompas en thermometer. Dat is een goede vondst gebleken. Vooral op het kompas en de thermometer waren ze heel trots, maar de fluit bleef daarmee wel onder handbereik en onder de aandacht. Laat kinderen in de bergen niet onnodig op deze fluitjes blazen. Oefenen kan beter thuis of op de camping om onnodig toesnellende hulpverleners te voorkomen.
Signaleren met een spiegel
Als je over een spiegeltje beschikt (vaak zit deze ook in je kompas, foto), kun je hetzelfde signaal met behulp van zonlicht naar het dal sturen. Richt de spiegel schuin naar de zon en probeer een gevoel te krijgen van de weerkaatsingshoek door het lichtsignaal op een hand, ander persoon of bijvoorbeeld boom te vangen.
Als je een idee hebt over de richting, laat het lichtsignaal dan richting een dorp onder in het dal schijnen. Beweeg de spiegel heel rustig heen en weer en op en neer met kleine bewegingen. Doe dit zo langzaam mogelijk. Een centimeter beweging van de spiegel in je hand, kan beneden honderden meters tot kilometers zijn.
Door het lichtsignaal zo langzaam heen en terug door het dal te laten schijnen, zal het er in het dal uitzien als lichtflitsen. In de bergen is de associatie met een noodsignaal snel gemaakt.
Light Stick
De laatste jaren zijn Light Sticks steeds beter verkrijgbaar bij de outdoorshop. Deze Sticks worden gebogen waarmee een flacon in de stick wordt gebroken en de inhoud een chemische reactie aangaat.
Deze sticks geven urenlang veel licht dat van grote afstand zichtbaar is. Wij hebben naast de rode alarmkleur zelfs een gele van Safety Solutions Services in de rugzak die ons tot 12 uur lang van licht kan voorzien. De Light Sticks zijn niet duur en wegen niets, zodat ze in de rugzak niet hoeven te ontbreken. Een veilig idee.
Andere signalen
Steeds vaker nemen wandelaars een 'laserpointer' mee in plaats van een spiegel. Een laserpointer hoeft niet veel meer te kosten en heeft een groot bereik. Het lichtsignaal is ook veel nauwkeuriger te richten. Er zijn ook al prima Led-zaklampen met ingebouwde laserpointer.
Van site bezoekers kreeg ik de tip een fel-rode (plastic) tas in de rugzak mee te nemen. Een opvallende noodkleur in verschillende situaties. Door er mee zwaaien naar andere wandelaars die in de verte zichtbaar zijn, maak je jezelf goed zichtbaar. Als je een (led-) zaklantaarn bezit, kan deze tas als het voor de lens wordt gehouden, een rood lichtsignaal produceren. Ook een duidelijke indicatie dat er iets aan de hand is.
Een ander universeel signaal werkt alleen als je binnen zichtafstand van andere personen bent. Ook al zijn ze te ver weg om af te roepen. Ga dan duidelijk in zicht staan en maak een 'X' met je armen en benen. Benen dus uit elkaar en de armen schuin omhoogsteken.
Als de andere partij dezelfde houding aanneemt, steldt deze daarmee de vraag; 'Heb je hulp nodig'. Dat moet dan worden beantwoord met de 'Y' van Yes door de armen in dezelfde positie omhoog te houden, maar de voeten gesloten tegen elkaar. Op grote afstand lijkt het dan een 'Y'.
Het maken van een vuur, (eigenlijk rook), als hulproep wordt op geen van de vele Alpine sites vermeld. Begrijpelijk. Vuur in de bergen bij de verkeerde weersomstandigheden, of op de verkeerde plaats is levensgevaarlijk. Maar nood breekt nu eenmaal wetten. Het spreekt vanzelf dat dit wel heel veilig mogelijk moet zijn. Je wilt de berg waarop je zit niet in brand steken. Wie goed voorbereid aan de wandeling begint en de juiste voorzieningen als hierboven beschreven bij zich heeft, zal dit ook niet nodig hebben.