Alles over wandelkaarten
Een wandelkaart gebruiken en leren lezen
Wandelkaarten zijn een bron van informatie voor wandelaars, zelfs als er een goed uitgezette en gemarkeerde route wordt gelopen. Het volgen van een duidelijk gemarkeerde route door onbekend terrein geeft immers vaak geen extra informatie over de omgeving. Welk dorpje ligt daar in de verte, welk stroompje of beekje kronkelt er door het dal, of uitgebreidere geografische wetenswaardigheden.
Door een wandeling uit te zetten op een wandelkaart of een uitgestippelde route 'mee te lopen' op de kaart, is dergelijke informatie wel beschikbaar en van toegevoegde waarde om de tocht wat extra's te geven.
Ook kan van te voren of tijdens de wandeling worden bekeken welke hoogtemeters er in zitten, waar de steile stukken zijn, welk type bossen we te zien krijgen, enzovoort.
Zo kun je met hulp van de kaart bepalen of je ter plekke een lunchpauze gaat houden of nog een kilometer verder doorgaat om de lunch bij het op de kaart aangeduide uitzichtpunt of watervalletje te genieten.
Het zal voor zich spreken dat de kaart ook een uitkomst is bij calamiteiten. Niet alleen om de snelste weg terug te zoeken of de kortste route naar een dorpje om hulp in te roepen, maar ook waardevol als er ondanks de markeringen fout wordt gelopen danwel dat de markeringen plots ontbreken. En dat laatste is niet denkbeeldig zo hebben we al meermaals ervaren.
Kaarten zijn verkrijgbaar bij vakantieadressen, lokale VVV's, souvenirshops tot soms zelfs in supermarkten. Daar krijg je dan vaak de kaarten van het gebied waar je zit. Om kaarten te kopen van een omgeving waar je (nog) niet bent, kun je terecht bij de betere outdoorshop of via Internet webwinkels.
Deze laatste verkoopkanalen zijn handig als je de omgeving voor het afreizen al wilt bekijken en mogelijk thuis al mogelijke wandelroutes wilt uitstippelen. Wie vaker naar een bepaalde omgeving gaat zal thuis net als ik al een aardige 'kaartvoorraad' hebben waaruit geput kan worden. Wel koop ik elk jaar een nieuwe kaart, oudere kaarten kunnen niet meer heel actueel zijn, en na drie weken gebruik in de vorige vakantie zijn ze toch al aardig versleten.
Bij elke beschreven wandelroute op deze site staat een link naar de juiste kaart bij De Zwerver Groningen. Met het bestellen van kaarten of reisgidsen via deze links ondersteun je onze site. De bestelde kaarten worden door De Zwerver binnen enkele dagen thuisgestuurd. Je kunt betalen met creditcard, Ideal of op rekening (Je betaalt dan de meegezonden factuur).
Welke kaart...
Een goede wandelkaart (Voor sommige gebieden zijn alleen topografische kaarten verkrijgbaar) heeft een schaal van 1:25.000 of 1:50.000. Soms kom je ook andere schalen tegen, vaak lokale uitgaven. Deze zijn ook goed te gebruiken, maar een 1:35.000 of 1:40.000 is lastiger te interpreteren en door de afwijkende legenda symbolen soms onwennig in gebruik.
Er zijn veel uitgevers in evenzoveel landen en er zijn grote verschillen in de vormgeving en leesbaarheid. Het voorbeeld hieronder toont de kaarten van twee grote uitgevers van een 1:50.000 kaart. Een uitsnede (150% vergroting) van hetzelfde gebied ook al zou je dat in een eerste oogopslag niet zeggen.
De linker kaart geeft heel duidelijk alle wandelpaden weer, is goed leesbaar, maar heeft veel minder detail dan de rechter. Om op te wandelen, de juiste weg te zoeken, zou je snel neigen naar de linker kaart, maar dan mis je veel extra informatie. Links geeft hoogtemeters om de 100m aan, rechts om de 50m. De uitgever van de rechter kaart gebruikt ook meer kleurschakeringen en details als rotsformaties. En dat is nu net waar het soms om gaat...
Een voorbeeld: Wie een route naar de 'Ringmauer' wil gaan lopen (de lus rechtsonder op de kaarten), ziet op de linker kaart snel dat er een lus rond de Ringmauer te lopen is. Wandelpad 417. Rechts moet wat beter worden gekeken om dezelfde lus te vinden. Maar, de 'Ringmauer' dankt zijn naam aan de prachtige steile rotswand waar onderdoor wordt gelopen. Op de rechterkaart zijn de steile rotsen rechtsonder in de lus ook zichtbaar gemaakt.
Bij het plannen van een route is de rechter kaart dan ook geschikter om bijzondere plekjes of paden te vinden die de moeite waard kunnen zijn. Nadeel is dat er zoveel details zijn dat er al snel een leesbril of loep nodig is om niets over het hoofd te zien. Die bril of loep moet ook wel mee in de rugzak om onderweg de weg te kunnen vinden.
Welke schaal...
En dan de schaal. Wordt het 1:25.000 of 1:50.000? De laatste bestrijkt een groot gebied zodat met één kaart drie weken lang volop kan worden gewandeld zonder van de kaart af te wandelen. Bij de 1:25.000 ligt dat anders. Routes zullen snel de kaart af lopen zodat meerdere kaarten nodig zijn. De extra details van deze kleinere schaal zijn prachtig, maar het betekend een viervoudige investering voor hetzelfde gebied en, voor sommigen niet onbelangrijk, extra gewicht mee.
De kaart hierboven laat het verschil zien tussen de beide opties. Linksboven is goed te zien dat de staatjes door het dorp er veel beter uitkomen. Op de kaart rechts is duidelijk dat een stadje doorkruisen zonder uitgezette wandeling, met deze kaart lastig gaat worden. Voor stadskaarten wordt dan ook zelfs vaak de 1:10.000 schaal gebruikt.
De legenda...
Na de aanschaf van een kaart ligt het voor de hand deze zo snel mogelijk open te vouwen en het vakantieadres op de kaart op te zoeken. Of een bekende plaats. Eigenlijk zou je moeten beginnen met het goed leren kennen van de kaart. Dat begint met het bestuderen van de 'legenda'.
Gezien de verschillen tussen de diverse kaarten is het handig dat je weet hoe bepaalde zaken zijn ingetekend zodat ze gemakkelijk te vinden en te interpreteren zijn.
Elke kaart is voorzien van een kompasroos of duidelijke 'Noord-aanwijzing'. Voor een kaart gebruikt kan worden moet je weten waar het noorden op de kaart ligt. En let op, dat is meestal de bovenzijde van de kaart maar niet altijd!
Kijk ook eens hoe wandelpaden zijn weergegeven. De brede paden, smallere tot bergpaadjes. In de legenda hiernaast betekent een rode stippellijn dat het een 'Klettersteig' betreft. Is een 'Klettersteig' iets te veel voor jouw wandelgroep, of zoek je juist deze lijntjes op om deze uitdagender gedeelten in je wandelroute op te nemen?
Zelfs de stempelplaatsen zijn op deze kaart goed aangegeven. Toch leuk als je vooraf weet dat je een onderweg weer een stempel als souvenir kan ophalen. De kinderen zullen er naar uitkijken en niet vergeten een stempelboekje mee te nemen.
Ook de schaalverdeling is van belang, maar kan snel verkeerd worden gebruikt. Zie bij dit voorbeeld maar eens dat de lijn van 0 naar 3 Km loopt, maar ook een stuk doorgaat naar links om aan te geven hoe de afstand van 0 naar 500m verloopt. Dat zie je gemakkelijk over het hoofd om dan de hele lengte van de balk te gebruiken als 3Km afstand. Dat is dan echter 3,5Km.
Hoogtelijnen...
Een ander belangrijk stukje informatie is de weergave van de hoogtelijnen. In het legendavoorbeeld hierboven eerder onopvallend vermeld, door mij verduidelijkt met de groene cirkel. Elke hoogtelijn op deze kaart betekent 100m hoger/lager. Ook de 50m schaalverdeling komt vaak voor, en soms zelfs 40m.
Het goed bestuderen van de hoogtelijnen is vooral van belang bij tochten door heuvelachtig gebied, maar nog meer bij berglandschappen. Ze geven veel informatie over het al dan niet haalbaar zijn van de tocht, maar ook over wat we onderweg te zien zullen krijgen.
Hoogtelijnen worden meestal in het bruin aangegeven en geven veel informatie over hoe het landschap verloopt. Wordt het een steil pad of meer geleidelijk, de hoogtelijnen zullen het vertellen. Zien we straks een glooiend landschap voor ons uit of komen we bovenlangs een steile rotswand met spectaculair uitzicht, ook dat is uit de hoogtelijnen af te lezen.
Elke kaart bevat naast hoogtelijnen ook punten waarvan de hoogte vaststaat. Een hoogteligging van een kapel, een bergtop of bijvoorbeeld berghut, worden exact aangegeven. Op deze voorbeeldkaart een vast punt boven aan de kaart op 806m en de top van de Kirchbacher Wipfel onderaan de kaart op 1890m.
De getallen tussen deze punten heb ik zelf aangevuld per 200m om het verloop van deze bergrug te verhelderen. Het in rood aangegeven pad betekent hier een haast continue klim van bijna 1100m naar de top. Het zigzag verloop zal de route enorm verlengen, maar het pad daarmee wel af en toe geleidelijker doen verlopen.
Door de hoogtelijnen van 1300 tot 1500 naar links te volgen tot waar ze het pad kruisen, kun je daar zien dat deze lijnen dicht bij elkaar liggen. Dat is dus een steil stukje. Van 900 naar 1000 meter maakt het pad op die plaats een grote boog, deels parallel aan de hoogtelijnen. Daar zal het slechts licht stijgen.
Op 1576m komen we langs de Wipfel Alm. Twee gebouwtjes zijn daar aangegeven. Bij deze Alm zou je naar links op de kaart een mooi uitzicht kunnen verwachten. Daar staan links van het pad de hoogtelijnen dicht bij elkaar.
De kleurschakeringen op deze voorbeeldkaart geven de kaart een welhaast driedimensionaal aanzien. Vanaf de door mij aangegeven hoogtemeter aanduidingen loopt het naar rechts zeer steil omlaag het dal in, waar onderin de beek stroomt. Wie het niet gelijk ziet moet de ogen maar een klein beetje dichtknijpen...
De kaart 'lezen'...
In het voorgaande heb ik proberen aan te geven dat kaarten lezen te leren valt. Net als altijd geldt ook hier dat veel oefenen de beste manier is om het onder de knie te krijgen. Lukt het eenmaal om een kaart open te slaan en de omgeving te 'lezen', dan is een overstap naar een ander merk kaart ook eenvoudig te maken. Om dat nog eens te demonstreren, hieronder een kaart van een heel ander type zodat het belang van de legenda duidelijk wordt.
Was het rode stippellijntje van de legenda boven een aanduiding voor een 'Klettersteig', op deze kaart is het heel anders. Het is hier een goed beloopbaar bergpaadje, in dit geval naar de top van de Poludnig. Ook de hoogtemeters zijn anders dan in het vorige voorbeeld. Hier wordt elke 50m hoogte aangegeven. De lijnen van 'hele honderdtallen' zijn iets dikker getekend. De hoogteaanduiding bij de Schlosshüttensattel van 1453m heb ik gebruikt om de lijnen van daaraf omhoog te 'lezen' De eerste dikke lijn rechts van het punt moet dan 1500m zijn. Enzovoort.
Bij het 'lezen' van de route 483 is snel te zien dat het tot 1500m nog geleidelijk stijgt, daarna tot 1650m veel steiler, om dan naar de top weer geleidelijker verder te stijgen tot boven de boomgrens.
Digitale kaarten...
In dit hoofdstuk heb ik nog nergens de digitale kaarten genoemd die de laatste jaren steeds meer in opkomst zijn. Ze worden uitgegeven als CD/DVD of zijn via een abonnement online te raadplegen.
Digitale kaarten zijn geweldig om rustig thuis al naar de mooiste plekjes te zoeken, de beste uitzichtpunten en de spannendste paadjes, tot zelfs virtueel de geplande routes op de PC al lopen. Het is allemaal mogelijk.
Deze kaarten kunnen bij een schaal van 1:50.000 een heel land als Oostenrijk of Zwitserland bevatten, maar zijn ook verkrijgbaar voor een deel van een land. Bijvoorbeeld Tirol of Vorarlberg. De digitale versies zijn zeer voordelig in vergelijking met papieren kaarten.
Bij digitale kaarten is het eenvoudig om in te zoomen op de kleinste details of terug te gaan naar een overzicht situatie. Let bij de aanschaf op een duidelijke weergave van de schaal tijdens het zoomen. De schaal kan na het zoomen op 1:12.000 staan om daarna weer een stukje uit te zoomen naar bijvoorbeeld 1:28.000. Je kunt het overzicht snel kwijtraken als je niet naar gemakkelijke standaard schaalgetallen terug kunt schakelen.
Als de kaart ook in het veld moet worden gebruikt, zul je de uiteindelijk gevonden route moeten printen. Bij voorkeur in kleur. Print echter wel ruim uit zodat ook bij 'verdwalen' of calamiteiten er voldoende alternatieve paden terug of naar een dorpje/stad beschikbaar zijn op je geprinte A4-tjes. Probeer ook zo veel mogelijk in een goed bruikbare schaal te printen als boven beschreven. Dat verhoogt de leesbaarheid.
Het praktische bezwaar van digitale kaarten is dat je bij een dagje wandelen vanuit huis de route kan printen en meenemen, maar om nu vooral alle routes voor drie weken vakantie al te printen ligt niet voor de hand. Vaak wordt dan alsnog een normale wandelkaart van de te bezoeken omgeving gekocht.
Met de toename van het aantal gebruikte smartphones en GPS-ontvangers komt er een nieuwe toepassing voor de digitale wandelkaarten in beeld. De nieuwste kaarten van bijvoorbeeld Kompass zijn voorzien van de mogelijkheid om delen van kaarten te kopiëren naar deze smartphones of je Garmin GPS. Het kaartgedeelte waarop de geplande wandelroute staat kun je dan op het toestel meenemen en deze werkt ook in combinatie met de ingebouwde GPS ontvanger in de nieuwe smartphone toestellen.